Қазақтың ұлттық киімдері

Қазақтардың ұлттық киімдеріне тарих, экономикалық, әлеуметтік, климаттық жағдайлар әсер етті. Ғасырлар бойы қазақтың киімі қарапайымдылығымен, ұтымдылығымен ерекшеленді. Киім әдетте төрт мезгілге арналған. Көбінесе киімдер жүнмен, кестелермен және әшекейлермен безендірілген. Олар теріден, жүннен, жіңішке киізден, матадан киім тіккен, оны қазақтар өздері жасаған. Сондай-ақ шеттен әкелінетін материалдар – жібек, тоқыма, барқыт – қазақтың ең ауқаттылары көтере алатын болды. Мақта маталар да кеңінен қолданылды.
Қазақтардың ұлттық киімдерінде мал терісі ерекше орын алды. Сусар мен бұлғынның жеңіл жүні ерекше бағаланды. Теріден тон тігілген, қазақы нақышта. Жібекпен қапталған тон қалыңдықтың қанжығасындағы ең қымбат бұйымдардың бірі болған. Оны бас-тон деп атады. Қазақтар аққудан, аққудан, аққұтаннан тон тігу техникасын жақсы білген. Тек асыл адамдар ғана тон киіп, көк матамен жабылған және құндыз-коке реңкімен безендірілген. Ешкі сияқты үй жануарларынан тондар да жасалды. Олардан ұзын шашты жұлып алып, астарлы тондарды қалдырып, килка-жарғақ деп атаған. Қазақтар ешкі терісінен күдері жасап, одан шапан, пальто, шалбар тіккен. Киімдердің ою-өрнекпен әшекейленуі таңсық емес еді.
Шляпалар өте қызықты киім болды, өйткені олар отбасылық жағдайдың өзіндік көрсеткіші болды. Қыздар көбіне бас киімдер мен түктері бар жылы қалпақ киді. Бөрік бай отбасынан шыққан қыздарға жататын. Той бас киімі – сәукеле – қыздар киімінде ерекше орын алды. Сәукеле іріктелген жүз жылқыға дейін жететін. Сәукеле тойдың міндетті бөлігі болған және қызға тойдан көп бұрын дайындалған. Ұзын кулон – жақтау – сәукелеге міндетті қосымша болған. Әйел бала туылған кезде тұрмысқа шыққан әйел мәртебесіне сәйкес бас киім киіп, қартайғанша шешпейді. Қазақтар ақ бас киім киген әйелдерді құрметтеген, бұл әйелдің не ана, не әже екенін білдіретін. Мұндай бас киім екі бөліктен тұратын, төменгісі басына киетін кимешек және бас киімнің екі бөлігі ақ матадан тігілген болуы керек. Ер адамдар әртүрлі бас киімдер, жазғы және қысқы қалпақ киген.
Ертеде ерлердің аяқ киімі әйелдердікінен еш айырмашылығы жоқ еді. Бұл етік болды. Етік жыл мезгіліне қарай тігілді, жас және қарт қазақтардың аяқ киімінің дизайнында шамалы ғана айырмашылық болды. Жастар биік өкшелі етік киген. Қазақтардың жалпы аяқ киімдері – өкшесі жоқ етік – ішігі, аяғына тығыз болатын. Үйге кіргенде шешетін былғары галош киеді.
Әйелдерге арналған қазақтың зергерлік бұйымдарын ерекше атап өткім келеді. Ежелден қазақ қыздары үлкен сырға тағып келген. Сырғалар неғұрлым үлкен болса, соғұрлым олар құнды болып саналды. Ежелгі сырғалар көбінесе бір-бірімен шынжырмен жалғанған ромб тәрізді және дөңгелек тақталардан жасалған. Қазақ әйелдерінің шаштары медальондармен безендірілген. Қазақтың зергерлік бұйымдары күмістен жасалған, көбінесе алтын жалатылған. Декорация үшін әртүрлі тастар пайдаланылды, бұл інжу немесе жартылай асыл тастар болуы мүмкін. Қазақтың ұлттық зергерлік бұйымдары тек зергерлік бұйымдар ғана емес, ол – тамыры тұманға сіңген ұлттық мәдениет пен тарих. Қазақ әйелдері де жүзік киген, сақина не құйылған, не қуған. Олардың сақиналары мен жиектері дәнекерленген. Сақиналар массивті болуы мүмкін, филигранмен, асыл тастар мен түйіршіктермен безендірілген. Киімді әр түрлі бекіткіштер мен тоғалармен безендіруге болады, сонымен қатар асыл тастармен безендірілген.