Олжас Сүлейменов: Қазақстанның ақын, жазушы және қоғам қайраткері

Олжас Сулейменов сан қырлы көрнекті тұлға болды: оның ақын, жазушы және қоғам қайраткері ретіндегі асқан дарыны оның қазақ Отанына шексіз берілгендігімен ғана үйлеседі. Оның жолы үлкен жеке қайғыға толы болғанымен, ол мәдени байыту мен саяси реформаларға деген ұмтылысын берік ұстанды.

Балалық шақ, репрессия, жеке өмір

1936 жылы дүниеге келген Сүлейменовтің қалыптасу кезеңі 1937 жылғы репрессиялық тазарту кезінде әкесінің отбасынан айырылуымен аяусыз үзілді. Жас Олжас әкесінің жетелеуін көрмей өссе де, оның туа біткен сөз өнері, ойшылдық қасиеті гүлдей бастады.

Сүлейменов Қазақ мемлекеттік университетінің геологиялық факультетін бітіргеннен кейін әдеби өнерде өзінің шынайы шақыруын тапты. Мәскеуге барып, Максим Горький атындағы беделді институтқа түсіп, поэтикалық аудармашылық шеберлігін шыңдайды. Жанжал оны мерзімінен бұрын кетуге мәжбүр еткенімен, бұл сәтсіздік оның шығармашылық отын өшіре алмады.

Одан кейінгі онжылдықтарда Сүлейменов қазақ мәдениеті мен саясатының биігіне көтерілді. Ол журнал редакторы, сценарист, еңбек озаты ретінде беделді қызметтерді атқарды және ҚССР заң шығарушы органдарында абыройлы қызмет етті. Соның бәріне қарамастан, ол жазба сөзге берік болып, Қазақстан Жазушылар одағының құрметті төрағасы ретінде басшылық етті.

Өкінішке орай, Сүлейменовтің жеке өмірі 2018 жылы оның сүйікті немересі апаттан қайтыс болған үлкен қайғының көлеңкесінде қалды. Бiрақ осындай терең мұңның iшiнде де қайраткер ақынның қайсар рухы төзiп, өнерлiк, насихаттық, қызметтiк мұрасы жерлестерiнiң рухын оятты.

Саяси мансап

1989 жылы Сүлейменовтің өзгерістерге деген құштарлығы күшейіп, ол өзінің күш-жігерін ядролық қаруды сынауды тоқтатуға бағытталған «Невада-Семей» ұйымын құруға басшылық жасауды ұйғарды. Бұл крест жорығы ақыры кеңейді «Қазақстан халық конгресі» Сүлейменовтің басшылығымен 1991 жылдан 1995 жылға дейін ел Жоғарғы Кеңесінің депутаты ретінде бір мезгілде.

Сүлейменовтің таланты мен қайсар рухы оған Италия, Мальта және Грецияда елші ретінде Қазақстанды әлемдік аренада көрсету міндеті жүктелгенде одан әрі танылды. 2002 жылы ол Қазақстанның мәдениет елшісі қызметін нығайтты. ЮНЕСКО, өз жүрегі мен жанын өзінің тамаша шығармасына, Сөз кодына құюды жалғастыра отырып.

---

История Олжаса Сулейменова мызғымас адалдық пен әлемді жақсырақ орынға айналдыруға деген күшті ұмтылыстың тарихы. 1973 жылдың өзінде-ақ әсерлі өлең жазған жас ақынның қоғамдық санасы оянған. «Жабайы өріс», онда ол өзінің отаны Қазақстанда ядролық сынақтарға тыйым салуға шақырды. Сол кезде оның өтініші құлаққа қонбай қалғанымен, бұл Сүлейменовтің тамаша сапарының басы болды.

---

Олжас Сүлейменовтің ақындық жолы

Сүлейменовтің ақындық жолы жастық шағында, оның алғашқы өлеңдері 1959 жылы беделді Бүкілодақтық «Әдебиет газетінің» беттерін безендірген кезде басталды. Бір қызығы, жас ақын қазақ болғанымен шығармаларын негізінен орыс тілінде жасауды жөн көрген.

Туған жері Алматыға оралған Сүлейменов газетке жұмысқа орналасты.Қазақстан шындығы», оның жұлдызы шынымен жарқыраған жерде. Бас редактор арманшыл ақынға Юрий Гагариннің ғарышқа тарихи ұшуына арнап өлең жазуды тапсырса, Сүлейменов бір аптаның ішінде культке айналған поэма жазды. «Жер, адамға тағзым» Тақырыбы кейін өлмеске айналғаны сонша, қастерлі өлең. Гагарин мезгілсіз қайтыс болған Владимир облысындағы ескерткіште.

Олжас Сүлейменовтің өлең жинақтары

Сүлейменовтің поэтикалық шығармашылығы назар аудара берді: оның «Арғамақи» атты дебюттік жинағы қазақтың белгілі ғалымы Мұрат Әуезовтің тоталитарлық тәртіпке қарсы наразылық ретінде түсіндірген таңғаларлық өткірлігін көрсетті. « сияқты кейінгі томдарШуақты түндер» (1962) және «Жақсы күн шығу уақыты» (1964), жастық құмарлық пен терең әдеби түсінікті ұштастыра отырып, қазақ және орыс мәдени иірімдерінің шебер шебері ретіндегі беделін одан әрі нығайта түсті.

Сүлейменов поэзиясы аударылғанымен 11 тіл, ол өзінің ең үлкен атағын Францияда алды, онда жеке өлеңдері әдеби журналдардың беттерін безендіріп, бірнеше толық жинақтар жарық көрді. Оның соңғы жылдардағы ең даулы екі жұмысы «Мешін жылы» және «Сазды кітап» – оларды қызықтыруды жалғастырыңыз «тапқыр ойнақылық» соңғысын, аудармашы Леон Робель сипаттағандай, шақырады «мәдениеттердің туысқандығы және халықтардың өзара баюы».